De Top 5 van 2013

Zo'n beetje de hele wereld zit op z'n gat. Er druppelt maar bar weinig wetenschapsnieuws binnen. Tijd om heel even mee te doen. Aan het einde van het jaar is het daarom tijd voor de welbekende ScienceFlash Top 5. In een serie van drie afleveringen speuren we het belangrijkste nieuws van 2013 af. En dit is het geworden:

Top 5 Uiterlijk:


Top 5 Man versus vrouw:


Top 5 Goed nieuws:

Gelijk krijgen maakt gelukkig

Om een relatie gezond te houden, kun je je partner beter niet altijd gelijk geven. Gelijk krijgen maakt weliswaar gelukkig, maar gelijk geven niet. Dat blijkt uit een recente studie, waarin mannen twaalf dagen lang precies moesten doen wat hun vrouw van ze vroeg, ook al waren ze het hier niet mee eens...

Cappuccino met flinke scheut wodka

Te gast in Cappuccino op Radio 2 om over de exorbitante alcoholconsumptie van 007 te praten. In de categorie 'leuk onzinnieuws'! Nooit te beroerd om even aan te schuiven.

Embedden wil niet lukken, luister daarom hier. Even doorspoelen naar 136:48 (laden kán even duren)...

Waarom een liedje in je hoofd blijft hangen

Hoe kan het dat je sommige liedjes aan de eerste tonen al herkent? En wat zorgt ervoor dat ze blijven hangen? Dat wordt nu onderzocht, met het spelletje ‘Hooked!', ontwikkeld door de Universiteiten van Amsterdam en Utrecht en het Instituut voor Beeld en Geluid.

Een leven lang Frans Weisz

Als er dan iemand als Frans Weisz te gast is, niet bij mij, maar in de laatste uitzending van Een leven lang, waar ik verder níets mee te maken heb - toch kan ik het niet laten hem even aan te spreken. Aardige meneer, goede kennis van Jeroen Krabbé ook, maar The Living Daylights had Weisz nog nooit gezien...

Sporten maakt creatief

Wie sport, bevordert daarmee zijn creatieve denkvermogen. Dat schrijven Nederlandse wetenschappers in 'Frontiers in Human Neuroscience'. Dit proces lijkt alleen te werken voor regelmatige sporters, anders gaat de energie voor creatief denken op aan het bewegen zelf.

Een pilletje tegen vreemdgaan

Met een snufje oxytocine vinden mannen hun eigen vrouw aantrekkelijker dan een onbekende vrouw. En mooier ook. Het hormoon oxytocine, ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd, kan volgens wetenschappers bijdragen aan het verbeteren van romantische relaties.

De verstaanbaarheid van andere talen

In het buitenland schakelen wij al snel over op het Engels. Maar is dat wel nodig? Zou het niet handiger zijn om ieder zijn eigen taal te laten spreken? Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen moet nu uitwijzen hoe goed wij aanverwante talen eigenlijk al begrijpen.

Neanderthalerkamp ontdekt in Den Bosch

In Den Bosch is deze week het best bewaarde Neanderthalerkamp van Nederland ontdekt. Bij graafwerkzaamheden stuitte men op stenen werktuigen en dierlijke botresten uit de oude steentijd, zo'n 40 tot 70 duizend jaar geleden.

Slecht nieuws eerst

We krijgen liever eerst het slechte nieuws te horen, en dan pas het goede. Maar de meeste nieuwsbrengers doen dat andersom. En dat zaait volgens de Universiteit van Californië alleen maar verwarring.

Kinderen vertrouwen aardige mensen

Jonge kinderen vertrouwen een aardig persoon eerder dan een onvriendelijk persoon. Ook al geeft deze aardige persoon onjuiste informatie.

IJsbergen in kaart gebracht

IJsbergen kun je horen. Dat hebben wetenschappers van de TU Delft ontdekt. Per ongeluk eigenlijk. Tijdens het luisteren naar onderwatergeluiden hoorden ze iets wat ze aanvankelijk niet konden thuisbrengen. Het bleken drijvende ijsbergen te zijn.

Oog in oog met een inbreker

Wat te doen als je oog in oog komt te staan met een inbreker? Je kunt hem het beste zijn gang laten gaan. Dat blijkt uit een onderzoek van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving.

Stresszweet maakt vrouwen onbetrouwbaar

Er zijn drie oorzaken van zweet: fysieke inspanning, omgevingswarmte en stress. Ruik je stresszweet van een vrouw dan vind je haar onbetrouwbaar, incompetent en onzeker. Dat blijkt uit een zweetonderzoek uit Philadelphia.

Minder seks bij slecht weer

Als het regent wordt er minder gevreeën. Dat toont een team van Braziliaanse en Amerikaanse biologen aan. Ze keken naar het paargedrag van verschillende soorten insecten.

Nieuwe meisjes worden honderd jaar

De helft van de meisjes die nu geboren wordt, zal honderd jaar worden. Dat beweert het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut. Professor Leo van Wissen legt uit hoe realistisch deze positieve berekeningen zijn.

Waarom je vader je vriendje afkeurt

Vaders vinden het vriendje van hun dochter eigenlijk nooit goed genoeg. Daar kan hij helemaal niks aan doen, want dat is evolutionair zo bepaald. Promovendus Piet van den Berg van de Rijksuniversiteit Groningen zocht naar een verklaring voor dit gedrag.

Factcheckers

Wordt Nederland minder mannelijk? Dat vragen de Factcheckers zich af. We testen het aan de hand van een potje karten.

Ig Nobelprijs voor koeienonderzoek

De Nederlandse dierenonderzoeker Bert Tolkamp heeft de Ig Nobelprijs gewonnen. Hij deed onderzoek naar koeien. Hoe langer een koe ligt, hoe groter de kans dat hij snel opstaat...

Armoede tast denkvermogen aan

Mensen die in armoede leven kunnen zich moeilijk op andere zaken dan hun geldzorgen concentreren. Dat betekent dat zij andere belangrijke dingen laten liggen.

Kun je alles 3D printen?

Met de 3D-printer wordt het mogelijk om alles uit te printen wat je maar wil. Stoelen, huizen, reserve-onderdelen en zelfs je eten. Gaat dat de wereld op zijn kop zetten?



Deze Wisebit is gemaakt door Edward Cook en is mede mogelijk gemaakt door VSC, Vereniging van Wetenschapsmusea en Science Centra, met dank aan Continium - Discovery Center Kerkrade

Voice over: Jasper Hartog

Bestek beïnvloedt smaak

De vorm en kleur van het bestek waarmee je eet, beïnvloedt de smaak van het voedsel. Eet je yoghurt met een witte lepel, dan smaakt het romiger. Eet je het met een kleine lepel, dan smaakt het zoeter.

Karten voor de wetenschap

En ik maar denken dat het een bedrijfsuitje was! Nee, er moest gewoon gewerkt worden.

Zoek de macho! Met in het midden vechtsportster Marloes Coenen als scheids

Voor het nieuwe programma Factcheckers (met Urgert & Van Deudekom) hadden ze vier vaders en vier macho's nodig (raad zelf maar in welke groep ik mocht plaatsnemen). Bij jonge vaders neemt het testosterongehalte af, waardoor ze minder risico's nemen. Nou, dat moest maar even gefactcheckt worden op de kartbaan...

Met presentator Jeroen Dirks in onze rol van bankovervaller

De uitslag is op enig moment te zien bij de NTR. I'll keep you informed.

Applaudisseren is besmettelijk

In het publiek is het maar een handjevol mensen dat het applaus begint, en ook weer stopt. Dat schrijven Zweedse wetenschappers na het bestuderen van video's van applaudisserende mensen.

Hoe werkt segregatie?

Als je tijdens het wokken de stukken kip in de pan schudt komen de grote stukken bovenaan te liggen. Hetzelfde gebeurt als je een pak muesli schudt. Maar hoe komt dit? Wat zijn de natuurwetten hierachter?



Deze Wisebit is gemaakt door Tom Schrooten en is mede mogelijk gemaakt door VSC, Vereniging van Wetenschapsmusea en Science Centra. 

Voice over: Jasper Hartog

Lichtste prothesehand ter wereld

De lichtste prothesehand is met 217 gram de helft lichter dan de elektronische kunsthanden tot nu toe. Met zijn scharnierende vingers kan de Delft Cylinder Hand subtiele bewegingen maken. De ontwerper is de Nederlander Gerwin Smit van de TU Delft.

Wanneer gaan we kweekvlees eten?

De productie van vlees kost veel tijd en geld. Met een groeiende wereldbevolking, groeit ook de vraag naar een alternatief voor vlees: kweekvlees. Wanneer gaan we kweekvlees eten?

 

Deze Wisebit is gemaakt door cKoe en is mede mogelijk gemaakt door VSC, Vereniging van Wetenschapsmusea en Science Centra, met dank aan Continium - Discovery Center Kerkrade.

Voice over: Jasper Hartog

Vegetariërs leven langer

De Loma Linda University in Amerika onderzocht het eetpatroon en de sterfgevallen van meer dan 70 duizend gezonde eters.

Medicijn tegen oorsuizen op het spoor

Zo'n 5 procent van alle Nederlanders heeft er last van: oorsuizen. Bij ongeveer de helft daarvan is geen medische verklaring te vinden. Laat staan dat er iets aan te doen valt. Maar er is hoop: Amerikaanse onderzoekers zijn nu een nieuw medicijn tegen oorsuizen het spoor.

Oefening baart geen kunst

Het maakt niet uit hoeveel je oefent, als je ergens geen aanleg voor hebt, wordt het nooit wat. Dat is de conclusie van de Michigan State University.

Letterbak spaart proefdieren

De universiteit van Twente heeft een proefdier vriendelijk systeem ontwikkeld. Met een soort letterbak van compartimenten test je nu niet één, maar vijfhonderd ziektes op één geit.

Snelweg van de toekomst

Wegen die licht geven en wegen die elektrische auto's tijdens het rijden opladen. Zo moet de snelweg van de toekomst eruit zien. Eind dit jaar gaat de eerste snelweg van de toekomst open 'ergens' in Brabant. ScienceFlash ging naar één van de bedenkers om te kijken hoe het er voor staat.

Zware stoppelbaar meest aantrekkelijk

De Universiteit van New South Wales liet vrouwen baardmannen beoordelen. De vrouw leest in de baard van de man: zijn volwassenheid, symmetrie en goed vaderschap. En dat luistert per dag nogal nauw.

De spreeksnelheid van de koninging

Er wordt altijd gedacht: hoe ouder je wordt, hoe langzamer je gaat praten. Maar dat valt te betwijfelen, zegt taalwetenschapper Hugo Quené van de Universiteit Utrecht. Hij bekeek een groot aantal troonredes uit de laatste 32 jaar, en kwam tot de conclusie dat Beatrix juist sneller is gaan spreken.

 

En dit lijkt dezelfde maar, dit is de langere versie van het gesprek met Hugo Quené:

Tijdelijk gehoorverlies beschermt

Iedereen kent dat wel na een bezoek aan een concert of een druk feest: die piep in je oren als je buitenkomt. Uit recent onderzoek blijkt dat dit tijdelijke gehoorverlies een goed teken is.

Zweten onder water

Wie sport, die zweet. Maar zweet je ook als je sport onder water? Dat is nooit wetenschappelijk aangetoond. De TU Delft bouwde een bad en ScienceFlash springt erin.

Volg de dominante man

Dreigt er gevaar dan zullen mensen een dominante leider volgen. En dat is meestal een man. Dat blijkt uit een onderzoek van de VU naar oogbewegingen bij mannen en vrouwen.

Windenergie zonder wieken

Het kan. Met de Electrostatische WIndenergie CONvertor. In een raamwerk worden waterdruppels elektrisch geladen. Wanneer de wind de druppels wegblaast ontstaat er een spanningsverschil van 80-100 kilovolt. Is het de vervanger van de windturbine? ScienceFlash sprak met Dr.ir. D. Djairam van de TU Delft.

Herman Emmink (86) overleden

Als hij dood zou zijn, zou hij naar Nijmegen gaan om uit elkaar gehaald te worden, zei Herman Emmink mij in december 2010. Geen afscheid, geen uitvaart. Op is op, weg is weg.

Grappige man, die Herman. Bij de eerste ontmoeting, op 17 februari 2010, zei hij dat meteen. En zoals veel van de oudjes had hij helemaal geen zin om te komen - of was het een beetje chicdoenerij van zijn kant. Ik gooi dan altijd de Como Brothers in de strijd, het acrobatenduo waar ik weer familie van ben. Die hebben vanaf de jaren vijftig met alle artiesten op de podia gestaan en Herman Emmink kenden ze erg goed. Zowel Como Borther Rijk Hoedt als zijn zoon, mijn oom, Roel, kregen nog ieder jaar een verjaardagskaart van Herman. Dat werd overigens de laatste jaren minder.

Na het noemen van de Como Brothers ging Herman overstag. Beleefde bij ons in de studio een leuke middag en ik kreeg nog een gesigneerde Tulpen-cd. De volgende dag belde hij op om zijn telefoonboekje door te brieven - ik had voor de rest van het jaar genoeg gasten. Herman vond dat hij nu ook wel tot de redactie gerekend kon worden. Giechelend hing hij op.

Nog regelmatig konden we Herman bellen om even langs te komen of om telefonisch een bijdrage te leveren. Al vond hij het steeds lastiger om de deur uit te gaan. Het lopen ging al slecht (het koppie was nog in orde, alleen het schoteltje was gebroken) en gaandeweg hield hij de boot liever af.

Mijn collega's zijn begin vorig jaar nog wel bij hem thuis geweest, waar ze altijd even hartelijk werden ontvangen. Maar toen, vorig voorjaar, werd hij thuis gevonden door Conny Vink, de zangeres. Herman was gevallen en kon niet langer alleen blijven. Van het ziekenhuis naar een verzorgingshuis, waar mijn collega's opnieuw bij hem op bezoek gingen, maar Herman had er geen zin meer in.

Ik hoop maar dat de studenten in Nijmegen een beetje voorzichtig met hem doen...

Nederlanders zijn honkvast

De meeste Nederlanders blijven gewoon wonen in de regio waar ze zijn opgegroeid. Als we dan toch gaan verhuizen, doen we dan het liefst binnen dezelfde provincie. Het Meertens Instituut ontwikkelde een uitgebreide databank waarin je per generatie en per dorp of stad kunt zien hoe er gemigreerd is.

De perfecte leraar

Een goeie leraar heeft inlevingsvermogen, zelfvertrouwen en humor. En heeft-ie dat niet? Er is nog hoop! Docent Wim Claasen promoveerde onlangs aan de Universiteit voor Humanistiek en ontwikkelde een methode waar leraren mee aan de slag kunnen.

Vrouwen onderling agressiever

Vrouwen ruzien meer, als er geen mannetjes bij zijn. Amerikaanse biologen deden onderzoek bij groepen chimpansees. Maar hoe zit het met de mannetjes onderling?

Oud-bondscoach Zwartkruis overleden

Oud-bondcoach van het Nederlands voetbalelftal Jan Zwartkruis is op 87-jarige leeftijd overleden. Zwartkruis was te gast in Helden van Toen in de zomer van 2010.

Een zachte wat verwarde man kwam de studio binnenlopen. Eerder op die ochtend werden we nog gebeld door een paniekerige taxichauffeur die voor het huis van Zwartkruis in Soesterberg stond - maar er werd niet opengedaan. Ik Zwartkruis bellen, gelukkig nam hij op, en hij vertelde dat hij zich aan het scheren was en die hele deurbel niet had gehoord. Hij op stel en sprong de taxi in, zodat de opname bijtijds kon beginnen.

Voor aanvang van de opname was hij nog heel emotioneel geworden toen hij vertelde over de dood van zijn vrouw, enkele maanden daarvoor. Het was nogal plots en kon geregend worden tot een medische misser. Maar hij herpakte zich wonderwel en toen het rode lampje ging branden, heeft aan een prima uitzending meegewerkt.



Naderhand vertelde hij nog dat hij het zo jammer vond dat hij nooit meer ergens werd gevraagd over zijn expertise op voetbalgebied. Hij maakte nog iedere wedstrijd van het Nederlands elftal aantekeningen en was op die manier nog zeer betrokken bij de sport. Ik heb het niet bijgehouden, maar ben bang dat Jan Zwartkruis daarna niet meer in de publiciteit is geweest.

Slaaptekort gaat in je genen zitten

Als je regelmatig minder dan zes uur per nacht slaapt, leidt dat tot veranderingen in je genen. Genen die betrokken zijn bij onder andere stofwisseling en het immuunsysteem. Het slaaptekort heeft volgens onderzoekers al effect na één week slecht slapen.

Top 5 Gekte!

Ook ScienceFlash verzamelde voor de Week van de Waanzin het absurdste wetenschapsnieuws van de afgelopen tijd en maakte speciaal een Top vijf!

Aap met fotografisch geheugen

Chimpansees kunnen veel beter getallen onthouden dan wij mensen. Ze hebben een veel groter werkgeheugen. Bekijk in deze aflevering het bijna onwaarschijnlijke geheugen van de aap in het onderzoek.

Bijziendheid zit in je genen

Volgens onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum zijn er 26 genen die een verhoogde kans op bijziendheid veroorzaken.

Mol ruikt in stereo

De mol is ondanks zijn blindheid extreem goed in het lokaliseren van zijn prooi. Uit onderzoek blijkt nu dat hij dat doet met 'stereo ruiken'.

Licence to Succeed

De nieuwste James Bond-film Skyfall heeft al meer dan 2,2 miljoen bezoekers. We kunnen inmiddels wel stellen dat de film een succes is. Het is zelfs de best bezochte film in Nederland sinds de millenniumwisseling. Maar waarom willen we agent 007 zo graag zien drinken van zijn Heineken in plaats van zien nippen van zijn Martini?

Door Daisy Schalkens

Volgens Ben van den Broek, verzamelaar en vertegenwoordiger van 007 Magazine, heeft Skyfall een deel van zijn succes te danken aan de hype die ontstond voordat de film in première ging. Door de media worden telkens tipjes van de sluier opgelicht. Hierdoor wordt iedereen nieuwsgierig. Jasper Hartog is de beheerder van Bond Blog en denkt dat Skyfall zijn succes te danken heeft aan de mond-tot-mondreclame en goede recensies."Mensen horen dat het een goede film is en willen dan ook gaan. Je krijgt het gevoel dat je de film móet zien."

Het enorme aanbod aan artikelen rondom de film speelt volgens de fanatieke verzamelaar Van den Broek ook mee. "In de tijd dat ik begon met verzamelen was er bijna niets te krijgen rondom de film. Je verzamelde de muziek, films en boeken. Daar hield het bij op. Tegenwoordig moet je een dikke portemonnee hebben om alles te kunnen kopen."

Hij vindt het verhaal ook goed in elkaar zitten. De film bevat van het begin tot het einde een flinke dosis spanning en humor. Dat laatste is belangrijk volgens hem omdat dat hetgeen is waar critici over vielen bij de vorige films waarin Daniel Craig in de huid kroop van agent 007.

Hartog vindt dat het verhaal er minder toe doet bij de Bond-films. "De mensen weten al wat ze kunnen verwachten. Namelijk mooie vrouwen, tropische locaties en veel actie.” Hij vindt dat Craig vooral, ondanks zijn goede acteerprestaties, kan steunen op het succes van de Bond-films van de afgelopen jaren. “Alle James Bond-films draaien goed in Nederland. Wij zijn kennelijk een land dat graag naar James Bond kijkt. De film en acteurs leunen dus op de tweeëntwintig vorige films en het 50-jarig succes."

De muziek speelt ook een grote rol in het succes. "Ik heb het dan niet alleen over de titelsong van Adele maar over alle muziek in de film. Want als je goed gaat luisteren naar de tekst van de titelsong slaat die helemaal nergens op", aldus Van den Broek.

Niet alleen maar lof

Recensent van filmpjekijken.com, Bart de Bruijn, schreef een recensie over de film. Hij is minder lyrisch dan de rest van de wereld. "Er is een paar jaar geen Bond-film uitgekomen, dan verwacht je er een hoop van. Die verwachtingen zijn voor mij niet uitgekomen."

Volgens De Bruijn ligt dit vooral aan het magere verhaal. De film blijft wat vlak. De Bruijn vindt het lijken alsof de makers geen keuzes hebben durven maken. Er is niet echt een pakkende kern in de film. Doordat het scenario niet pakkend is komt Daniel Craig ook niet tot zijn recht in de film. Dit ondanks zijn goede acteerprestaties. Voor de recensent hadden er meer technische snufjes in gemogen en had de Bond-girl Severine langer in de film mogen zitten. Ze heeft volgens hem één van de kleinste rollen die een Bond-girl ooit gehad heeft.

It's Bond, James Bond

Iedere keer weten de stunts van agent 007 volle zalen te trekken. James Bond is eigenlijk een soort formule. Er is telkens een 'bad guy' die de wereld wilt veroveren. Daarnaast heb je twee types Bond-girls. De slechte die halverwege de film dood gaat en de goede die Bond helpt bij zijn missie. Ook wordt in iedere film een actueel thema verwerkt. Als voorbeeld noemt Van den Broek Tomorrow Never Dies. Deze film gaat over een mediamagnaat en is volgens hem gebaseerd op Rupert Murdoch. Hij beheerde de in 2011 opgeheven krant News of The World.

Skyfall gaat over hacken van overheidsinformatie. Dit naar aanleiding van het WikiLeaks-schandaal. Daarnaast is de kracht van James Bond dat hij zich telkens weet te vernieuwen. Dit gebeurt vooral met de gadgets en de acteurs. Iedereen is opgegroeid met James Bond. Daardoor is de filmheld een soort traditie geworden die nog jaren van generatie op generatie overgegeven zal worden.

En actie!

Een Bond-film is geen Bond-film zonder actiescènes. Skyfall bevat genoeg actie. Volgens filmwetenschapster Patricia Pisters is dit een slimme keuze van de makers. De kijker krijgt zo energie van de film. Filmtechnisch vindt Pisters de mise en scène, het gebruik van decor en licht, in de film interessant. Ze heeft het dan voornamelijk over de tegenstelling tussen Shanghai en Scotland. "De scènes in Shanghai zijn erg overweldigend, met al dat licht en alle kleuren. Daar tegenover staat het lege in Scotland met de uitgestrekte vlaktes. Dit enorme verschil valt erg op."

Als je dieper op de film ingaat zie je dat er twee lagen zijn. De eerste laag is de familiegeschiedenis van Bond die aan bod komt. Dit is voor het eerst. De tweede laag is de knipoog naar de algemene filmgeschiedenis. "Het hele weghalen van Bond bij zijn ouders doet me denken aan de film Citizen Kane van de regisseur Orson Welles." James Bond is volgens de wetenschapster erg Amerikaans ondanks dat het een Britse film is. Skyfall is een voorbeeld van een typische Hollywood-film waarbij de hoofdpersonage alles wint. Dit werkt erg goed bij het publiek.

Er is dus een aantal punten waardoor Skyfall een groot succes is geworden. Als de makers de agent steeds weer weten te vernieuwen en verbeteren is de houdbaarheidsdatum van James Bond nog lang niet in zicht.

Aardbevingsgevaar in Nederland

In het Groningse dorp Huizinge heeft in augustus bij nader inzien een zwaardere aardbeving plaatsgevonden dan werd gedacht.

Daar zijn we weer!

Christel Adelaar (Mammaloe) overleden

Christel Adelaar is op 77-jarige leeftijd overleden. Christel speelde begin jaren zestig de eerste Mammaloe in de legendarische kinderserie Pipo de Clown.

Een kleine twee jaar geleden heb ik haar weten over te halen om in Helden van Toen te komen om over Pipo te vertellen. Daarna hebben we nog regelmatig contact gehad. 

Eigenlijk had ze helemaal geen zin meer om over Pipo te komen praten. Ze had haar dochter zelfs beloofd om het nooit meer te doen. Na een aantal pogingen haar te spreken te krijgen, belde ze uiteindelijk terug. Na een lang gesprek hebben we een afspraak gemaakt voor een radio-opname op 4 mei 2011.

 

Daarna heb ik Christel nog regelmatig gesproken. Ze bleek om de hoek bij mijn schoonouders te wonen en heb haar de dvd van de opname nog thuis bezorgd.

We wisten destijds al dat ze ziek was. Toen we in de zomer van 2012 een speciale zomeruitzending van Helden van Toen gingen maken, hebben we haar opnieuw benaderd om te komen. Maar ze kon niet de garantie geven dat ze het lichamelijk op kon brengen.